خام فروشی از یک پله تا پله بعد

برعکس اندیشه نادرست رایج، در یک مجتمع پالایشگاهی به‌جز بنزین و سوخت جت، طیف وسیعی از فرآورده به صورت ناگزیر تولید خواهد شد، ما همین الان در سیستم صنعت پالایش نفت ایران حجم قابل توجهی از نفتا، ال پی جی و اتان تولیدی داریم که با فقدان مشتری روبروست، این محصولات میانی که در مجتمع‌های پالایشگاهی تولید می‌شوند خود به مثابه فرآورده خام در چرخه‌ای دیگر در صنعت پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرند که به هر حال ما در کشور ظرفیت جذب آن را نداریم و همین الان هم بخشی از نفتا و ال پی جی تولیدی پالایشگاه‌های ایرانی به صورت خام صادر می‌شود و اگر قرار باشد پالایشگاه دیگری هم بسازیم به این معناست که یک ظرفیت تازه برای خام فروشی با صرف هزینه بسیار ایجاد کرده‌ایم، صریح‌تر بنویسم «شعاردادن» و «تبلیغ پالایشگاه سازی با چشم‌های بسته» به این معناست که از یک پله خام فروشی به پله‌ای دیگر برویم ولی در حین این یک پله انتقال، میلیاردها دلار از سرمایه‌های کشور را صرف کنیم! کجا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی.

حجم قابل توجهی از نفتای سبک و سنگین تولیدی پالایشگاه‌های ایرانی به همراه مقادیر زیادی از ال پی جی حاصل از پالایش نفت خام، به دلیل فقدان بازار و قفل بودن شبکه  تجارت انرژی ایران روی دست کشور مانده است، بخشی از همین ال پی جی مورد اشاره به دلیل فقدان مسیرهای امن فروش، ناگزیر به شبکه گازی کشور تزریق می‌شود تا در « حداقل منفعت ممکن» ارزش حرارتی گاز مصرفی کشور را بالا ببرد، خیلی معادله ساده‌ای است آنها که با چشم‌های بسته ضرورت احداث پالایشگاه‌های جدید در کشور را تبلیغ و آن را به یک « توقع عمومی» تبدیل کرده‌اند باید پاسخ گرفتاری‌های آینده ایران را بدهند، بجای اینکه کشور روی استفاده از ظرفیت تولید اتیلن، پروپیلن، بوتیلن و بوتادین که با مصرف خوراک نفتا و ال پی جی و اتان پالایشگاه‌ها به دست می‌آید تمرکز کند، با تبلیغ پالایشگاه سازی ایران را به یک چاه ویل بی‌انتهای خسارت اقتصادی با «توقع سازی مصنوعی» پیش می‌برند.

ظرفیت پالایشی کشور تا سال ۹۶ در حدود یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه بوده که این میزان تا سال ۹۹ به حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه رسیده است. افزایش ۳۵ درصدی ظرفیت پالایشی کشور در طول سال‌های اخیر مدیون بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و همچنین نوسازی و بهسازی پالایشگاه‌های فعال کشور است. در صورتی که طرح پالایشی سیراف با ظرفیت حدود ۴۰۰ هزار بشکه به مرحله نهایی می‌رسید، کل اهداف برنامه ششم توسعه در رساندن ظرفیت پالایشی کشور به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه محقق می‌شد، اما تحریم‌های اقتصادی و محدودیت منابع مالی تاکنون مانع پیشرفت این طرح بر مبنای برنامه زمان‌بندی شده است. با وجود این، در صورت ایجاد گشایش‌های مالی این طرح نیز با سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی به سرانجام خواهد رسید. علاوه بر این برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته توسط وزارت نفت در قالب قانون «حمایت از توسعه صنایع پتروپالایشی با استفاده از سرمایه‌های مردمی» و اجرای طرح‌های پتروپالایشی در سواحل و همچنین توسعه طرح‌های پالایشی فعلی، ظرفیت صنعت پالایشی کشور را تا سقف ۴.۵ میلیون بشکه افزایش می‌دهد. در کنار این دستاوردهای کلان، صنعت پالایشی کشور رکوردها و دستاوردهای بزرگی را تجربه کرده که در تاریخ صنعت نفت بی‌سابقه است. با راه‌اندازی و بهره‌برداری از واحدهای ارتقای کیفیت فرآورده‌های نفتی از سوی شرکت پالایش و پخش، ظرفیت تولید بنزین از ۵۶ میلیون لیتر به ۱۱۵ میلیون لیتر و گازوئیل از ۹۴ میلیون لیتر به ۱۲۵ میلیون لیتر در روز رسیده است، همچنین میزان تولید بنزین با استانداردهای زیست‌محیطی یورو ۴ روزانه ۹۱ میلیون لیتر و میزان تولید گازوئیل با همین استاندارد به ۵۴ میلیون لیتر در روز رسیده است که با بهره‌برداری از طرح تصفیه هیدروژنی نفت‌گاز در پالایشگاه اصفهان، ۲۰ میلیون لیتر دیگر به آن افزوده خواهد شد.